Wmo-loket

College van Dr. Sophie Bauwens & Claudi van Dongen

P2: Week 1 - Woensdag 7 november 2018

Dr. Sophie Bauwens van de Academie voor Sociale Studies

Eerste associaties met sociaal werkers:
- Zorggericht
- Mensen mee laten doen in de maatschappij
- Werken met heftige problematiek

Het sociale perspectief

Sociaal werk, wat is dat?

Internationale missie sociaal werk: The Social Work profession promotos social change, problem solving in human relationships and the empowerment and liberation of people to enhance wellbeing. Utilising theories of human behaviour and social systems, social work intervenes of the points where people interact with their environments. Principles of human rights and social justice are fundamental to Social Work.

Opleidingen in Nederland: Social Work, MWD, CMV, SPH, Pedagogiek, Creatieve Therapie, SJD etc.

Functies m.b.t. ouderen: ouderenadviseur, activiteitenbegeleider, opbouwwerker, algemeen maatschappelijk werker, woonconsulent, schuldhulpverlener, etc.

Beroepscompetentieprofiel sociaal werk

Mooie match en overeenkomsten met model van positieve gezondheid.

SW-perspectief: verschillende niveaus

Micro-niveau: 1 patiënt of 1 gezin. Individuelen en meest naaste omgeving.

Meso-niveau: school, wijk, verpleeghuis, ggz-instelling, verenigingen, kerk, voetbalclub etc.

Macro-niveau: samenleving als geheel. Wereldwijd, landelijk, provinciaal etc.

Actualiteit sociaal werk: participatiesamenleving

In 2013 is term 'participatiesamenleving' gelanceerd door Willem Alexander tijdens troonrede. Participatiesamenleving is het woord van dat jaar geworden. Ikea laat mensen ook meer zelf doen. Verwachting op basis van Ikea's bouwtekening is dat mensen zelf meer dingen moeten doen, maar dit is niet voor iedereen vanzelfsprekend. De rode kruis (X) betekent dat de overheid minder geld geeft aan mensen.

Van verzorgingsstaat naar verzorgingsstraat

Verzorgingsstaat: overheid stelt zich garant voor noodzakelijke geachte (materiële en immateriële) voorzieningen voor alle burgers.
- Materiële voorziening: rolstoel, aangepaste woningen(traplift), uitkering bv. AOW)
- Immateriële voorziening: zorg, wijkverpleging, ondersteuning dagbesteding
- Garant stellen = zorgen dat het er is.

Participatiesamenleving: burgers participeren en functioneren zo optimaal mogelijk en zijn daarbij zo veel mogelijk zelf- en samenredzaam, de overheid biedt (materiële en immateriële) voorzieningen als burgers er zelf/samen niet uit komen.

Welfare triangle

Welfare triangle is een welvaartsdriehoek tussen de overheid, markt (bedrijfsleven) en particulier initiatief (burgers met eigen zaken).

Transitie en transformatie sociaal domein

Een aantal taken die van de Rijksoverheid was is naar gemeentes gegaan, dit wordt decentralisatie genoemd. Gemeente is verantwoordelijk geworden voor jeugd, participatiewet, zorgverzekeringswet, Wmo en WLZ. 
Transitie = stelselwijziging.
Transformatie = anders werken.

Hervorming langdurige zorg

60% van de inkomsten gaat naar langdurige zorg. Uitgaven aan zorg in landelijke begroting = €305 miljard.

Kern Wmo

Wat?

• Bevorderen van de sociale samenhang, de mantelzorg en vrijwilligerswerk, de toegankelijkheid van voorzieningen, diensten en ruimten voor mensen met een beperking, de veiligheid en leefbaarheid in de gemeente, alsmede voorkomen en bestrijden van huiselijk geweld.
• Ondersteunen van de zelfredzaamheid en de participatie van personen met een beperking of met chronische psychische of psychosociale problemen zoveel mogelijk in de eigen leefomgeving.
• Bieden van beschermd wonen en opvang.
  

Voor wie?

• Kwetsbare burgers die behoefte hebben aan ondersteuning om zo zelfstandig mogelijk te kunnen leven. Behoefte aan zelfstandig huishouden kunnen doen, zelfstandig in woning kunnen bewegen (m.b.v. traplift) en het mobiel kunnen zijn in de woonomgeving (m.b.v. deeltaxi).
• Personen met participatiebehoefte.
• Kwetsbare buurten.

Hoe?

• Centrale vraag aan cliënt: wat heeft u nodig om (met steun uit omgeving) zo zelfredzaam mogelijk te functioneren en participeren? Vraag verhelderen.
• Oplossing(en) zoeken: zelfredzaamheid, samenredzaamheid (mantelzorgers/vrijwilligers), professionele ondersteuning.
• Onder andere door keukentafelgesprekken: ambtenaren gaan naar mensen thuis om te kijken naar de behoefte van mensen. Burgers meer aanspreken op zelf- en samenredzaamheid (civil society, burgerkracht).

Belangrijke taken sociaal werkers binnen de Wmo

• Uitvoeren van of bemiddelen in de indicatiestelling van nog wel door de overheid te bieden zorg en voorzieningen. O.b.v. regels en protocollen, maar ook professionele inschatting door de sociale professional.
• Ondersteuning van de zelfredzaamheid en participatie van mensen met een beperking. Individuele voorzieningen, maar ook opbouw en ondersteuning van een directe sociale omgeving die bijdraagt aan die zelfredzaamheid en participatie.
• Ondersteuning van de vrijwilligers, mantelzorgers en burgerorganisaties in de civil society.

Welzijn nieuwe stijl: Wmo in de praktijk in 8 bakens

1. Gericht op de vraag achter de vraag
2. Direct eropaf
3. Gebaseerd op de eigen kracht van de burger
4. Formeel en informeel in optimale verhouding
5. Doordachte balans van collectief en individueel
6. Integraal werken
7. Niet vrijblijvend, maar resultaatgericht
8. Gebaseerd op ruimte voor de professional

Stand van zaken

Resultaten Wmo: 
Er gaat veel goed: doelen redzaamheid, participatie, langer thuis wonen en zo min mogelijk eenzaamheid voor de meeste melders behaald.

Maar voor aanzienlijk deel ook niet:

• 64 keukentafelgesprekken: 3 inzet netwerk; 51 keer duidelijk dat het geen zin heft om netwerk om hulp te vragen, 10 gevallen geen succes bij netwerk.
• Kwetsbare burger ontvangt niet altijd zorg die nodig is: 1/4 participeert niet, 1/5 voelt zich zeer eenzaam, 1/5 moeite om binnens- en buitenshuis te verplaatsen, 1/4 geen zinvolle dagbesteding.

Gevolgen Wmo/beweging richting participatiesameleving: 

• Vrijwilligerswerk komt in gedrang door mantelzorg.
• (Versterking) tweedeling.
• Participatiesamenleving contra-emancipatoir.
• Participatiesamenleving voelt vaak als verkapte bezuiniging.
  

• Meer doelgroep-specifieke kennis.
• Gespreksvoering met betrekking tot eenzaamheid.
• Oog voor financiële positie cliënt in verband met eigen bijdrage.
• Meer aandacht voor mantelzorger(s).

Wat is een wijk?

Een wijk is een territoriale 'eenheid' waarvan vaak wordt verondersteld dat deze ook een sociale functie heeft.

Wmo en de wijk

• Wijk als niveau waarop sociale samenhang en leefbaarheid vorm krijgen en als plek om civil society te creëren.
• Directe geografische omgeving zorgvrager waar voorzieningen moeten worden aangeboden.
• Wijk als organisatieniveau voor realiseren samenhang in voorzieningen.

Kritische noten bij Wmo met betrekking tot informele zorg in de wijk

Betekenis wijk beperkt: 

• Wijk niet vanzelfsprekend sociaal verband.
• Sociale cohesie in buurt leidt niet automatisch tot informele hulp.

Idee van samenredzaamheid strijdig met geldende sociale regels in veel wijken: 

• Mensen willen zich niet met elkaar bemoeien in buurten.
• Norm is zelfredzaamheid en als het zelf niet lukt, professionele hulp inschakelen.
• Als je elkaar al om hulp vraagt, moet het kortdurend zijn (in noodgevallen) en o.b.v. wederkerigheid.
• Mensen zoeken vooral hulp bij mensen die 'sociaal nabij' zijn ('lamme helpt de blinde'), vraagverlegenheid, handelingsverlegenheid en acceptatieschroom. 

Claudi van Dongen, teamleider Wmo-loket, gemeente Etten-Leur

Wmo is gericht op meedoen in de samenleving en zo lang mogelijk zelfredzaam zijn, ook als je een beperking hebt. Onderzoek van Wmo-consulent richt zich op zelfredzaamheid en het meedoen. Niet optimaliseren, maar compenseren. Kijken naar maatwerk per burger: woonsituatie, daginvulling, vervoersbehoefte, huishouding etc. Wmo kijkt wat er nodig is per burger.

Voor 'om over iemand besluiten', zijn we gaan kijken naar 'met iemand besluiten' wat er nodig is. Belangen van de burgers zijn uitgangspunten voor de Wmo om maatwerk goed toe te kunnen passen. Je kijkt naar wat het goedkoopst en adequaat is voor de burger, ook op lange termijn. Huishoudelijke ondersteuningen, vervoersvoorzieningen (aangepaste fiets, taxipas), woonvoorzieningen en zorgvoorzieningen.

Opbouw: wat kan iemand zelf, wat kan er binnen het netwerk, wat is er aan algemene voorzieningen in de gemeente en dan pas wat kan de gemeente bieden. Zorgverzekeraars hebben rollators geschrapt. Hoe meer er geschrapt wordt, hoe meer de gemeente krap wordt. Hierdoor zorgmijders, je wilt niet dat mensen zorg mijden, omdat er zoveel geschrapt wordt.

Sluitpost: Wmo gaat uit van eigen kracht van burger en netwerk kan daar een rol in spelen, algemene voorzieningen en Wmo is de sluitpost om iemand mee te laten doen. Wmo is dus die laatste die iets toekent aan een burger.

Mantelzorgers

Het overdraagbaar maken van taken van een mantelzorger is moeilijk, omdat de mantelzorg dit niet wilt overdragen door de sociale relatie. Balans van mantelzorger raakt verstrooid door lastige zorgvraag etc. Wmo geeft geen taken aan mantelzorger, maar stemmen vragen af met de mantelzorger voor de burger.

Moeilijke casussen

Multi-problemen bij burgers waarbij de procesregisseur dit aanpakt en kijkt wie er voor nodig zijn bij het gesprek, procesregisseur gaat niet over de inhoud.

Verbetering Wmo

Eigen autonomie en ontwikkeling is belangrijk. Wmo is onderdeel van politiek speelveld. De gemeente heeft minder ruimte dan werkelijk gezegd werd door de politiek. Beste advies is om te stemmen op de partij die voor jouw gunstig is. €17,50 euro standaard eigen bijdrage per 4 weken.