Biologie van het geluk

College van Lowie van Doninck
P2: Week 6 - Woensdag 12 december 2018

De biologie van het geluk

Gelukssymbolen

Smiley.
Chinees teken.
Klavertje vier.
Konijnenpoot.
Hoefijzer.

Geluksrituelen

Huwelijk

Schotland: De bruid en de bruidegom zo vuil mogelijk maken.
China: Huilritueel.
Duitsland: Polterband.
Mongolië: Kip slachten.
Maleisië: Opsluitritueel.

Sport (voetbal)

Klose: eerst rechterschoen.
Neumann: 3x tik.
Touré: als laatste het veld op.
Terry: zelfde parkeerplaats.
Mandzukic: polsen tapen.
Rooney: zelfde gel, onderbroek.

Geluk en ongeluk

Getal 13. Nummer 13 wordt als ongeluksgetal gezien. Nummer 13 wordt in het wielrennen ondersteboven gedragen.
Zwarte kat.
Onder een ladder.
Trouwen als het regent.
Spiegel breken.
Vallende ster.
Kruisen van vingers.

Trend geluk in landen

Boeken over geluk

Op Bol.com:

Geluk: 3.943 titels.
Happiness: 19.209 titels.

Aforismen over geluk

Geluk: de kunst een boeketje te maken met bloemen uit je buurt.
Hoe gelukkiger men is, hoe minder aandacht men aan geluk besteedt.
De drie essentiële elementen van geluk zijn: iets te doen hebben, iemand om lief te hebben en iets om naar uit te kijken.
Geluk is een vogel die je al lang zoekt en 's morgens plots op je vensterbank zit te zingen.
Het grote geheim van geluk is met zichzelve goed te staan.
Geluk is zachtjes drijven op de stroom van het leven.
Geluk is Picasso die geen plastisch chirurg is geworden.

Geld en tijd

Een test van onze intuïtie. In welke wereld verkies je te leven?

Wereld 1: ik verdien 50.000 euro per jaar, de anderen gemiddeld 25.000 euro per jaar.
Wereld 2: ik verdien 100.000 euro per jaar, de anderen gemiddeld 250.000 euro per jaar.

Resultaat
De meesten verkiezen wereld 1 boven 2. → We zijn vooral gehecht aan ons relatief inkomen.

We willen liever meer dan de anderen dan meer.
We maximeren dus niet ons materieel eigenbelang.
Onze blik is op de anderen gericht, eerder dan op wat we zelf hebben.
We zijn sociale wezens, maar veeleer door afgunst dan door mededogen!

Nieuwe keuze

Wereld 1: ik heb 2 weken vakantie per jaar, de anderen 1 week.
Wereld 2: ik heb 4 weken vakantie per jaar, de anderen 8 weken.

Resultaat
Iedereen kiest 2! → mensen zijn competitief als het gaat om inkomen of materiële goederen, niet als het gaat om vrije tijd of immateriële rijkdom! → Dit keuzepatroon riskeert ons ongelukkig te maken!

Rattenkoers

Het inkomen van de anderen is slecht voor ons eigen geluksgevoel: VERGELIJKEN.

Als ik harder werk en mijn inkomen stijgt, dan maak ik anderen ongelukkiger!
Iedereen werkt harder en neemt minder vrije tijd.
Rat's race: mensen werken zich te pletter tussen hun 25 en hun 50 jaar - geen tijd voor kinderen, gezin, vrienden - om dan uitgeblust vervroegd uit de arbeidsmarkt te treden.

Paradox

Een rijke wereld die succesvol streeft naar steeds hoger inkomen, maar nauwelijks gelukkiger is dan voorheen.
De welvaart (BBP per capita) in Nederland is in de voorbije 50 jaar verdrievoudigd, maar we zijn in 2010 niet gelukkiger dan in 1955.

The Easterlin Paradox: Als het inkomen van een lang stijgt, blijft het geluk onveranderd.

Ranking van gelukkige landen

Subjectief welzijn met BBP

Inkomen en geluk

Er is een verband tussen arm/rijk zijn en gelukkig zijn, als je rijker wordt, word je tot op een bepaald niveau gelukkiger!
Niet-lineair verband: marginaal nut van bijkomend inkomen is er niet!!!
Causaliteit ? Maakt hoger inkomen mensen gelukkiger? Of verdienen gelukkige mensen een hoger inkomen doordat ze graag hard werken en meer ondernemend zijn?
→ Inkomen heeft invloed, meer inkomen niet.
→ Vergelijk niet steeds met anderen.
In recent nieuw onderzoek lichte relativering van Easterlin paradox: gemiddeld zijn mensen in rijke landen gelukkiger dan mensen in arme landen.
→ Herverdeling van rijk naar arm maakt een samenleving gelukkiger!
→ Toch geen of nauwelijks nog relatie inkomen - geluk, eens men voorbij een zekere drempel van welvaart is geraakt.

Geluk tijden de levenscyclus

Gemiddeld genomen stijgt het inkomen van mensen tijdens hun actieve leven, maar hun subjectief welbevinden neemt niet toe.
Het geluk neemt ook niet af als mensen met pensioen gaan en hun inkomen sterk daalt.
Opmerkelijke stabiliteit van geluk tijdens de levensloop (cfr. onderzoek naar geboortecohortes die gedurende 24 jaar werden opgevolgd).
Toch zeggen respondenten dat ze in verleden minder gelukkig waren en dat ze in de toekomst gelukkiger zullen zijn.

Verklaring van de diverse paradoxen

Waarom zijn wij in rijke landen niet gelukkiger?
Vergelijking maakt ongelukkig!
Gewenning maakt dat geluk niet stijgt met materiële welvaart (Vb. nieuwe auto).
Maar niet alles went: verdriet, zorg voor familielid met Alzheimer, psychische pijn.
Ook fijne dingen die nooit vervelen: vriendschap, seks, natuur, goede relatie (de mooie dingen in het leven zijn gratis).

Mechanismen

Verliesaversie: het verlies van iets weegt veel zwaarder dan de winst van het zelfde ons aan geluk(sgevoel) oplevert.
In de loop van ons leven stijgen onze materiële aspiraties samen met ons inkomen (bij pensioen deels reversibel!).
→ Ondanks stijgend inkomen kan de kloof tussen wat we hebben en wat we begeren even groot blijven.
Inkomen is verslavend: hoe meer we hebben, hoe meer we nodig hebben!

Wees alert voor slecht en verslavend geluk en kies voor goede duurzame vormen. 3 x F: FIT / FRIENDS / FUN - Professor Ernst Gehmacher.

Geluk wordt gekenmerkt door tevredenheid en vrede met zichzelf en de wereld. Behoefte aan geluk is universeel, maar de manier is cultuurgebonden. - Prof. Mohd Noor (Hoogleraar psychologie, Maleisië).

Wat maakt ons (on)gelukkig?

Geen of weinig invloed op geluksgevoel:

Leeftijd.
Geslacht (vrouwen iets gelukkiger dan mannen).
Uiterlijk.
IQ.
Opleidingsniveau.

Wel invloed op geluksgevoel:

Opvoeding: opgroeien in éénoudergezin.
Kwaliteit en stabiliteit van gezinsverhoudingen: echtscheiding maakt ongelukkig.
Gehuwden/samenwonenden zijn gelukkiger dan ongehuwden.
Werklozen ongelukkiger dan werkenden (ontslag).
Economisch barre tijden met kans op werkeloosheid.
Verslavingen maken erg ongelukkig : alcohol, drugs, gokken, seks, etc.
VERLIES is hier de leidende factor.

Vriendschap:

Sociaal kapitaal: integratie in sociale omgeving, buurt, verenigingsleven.
Graad van vertrouwen als maatstaf.

Levensfilosofie:

Count your blessings.
Religie.
Mensen die om anderen geven zijn gelukkiger dan wie meer op zichzelf betrokken is.

Gezondheid:

Maar zeer groot aanpassingsvermogen (behalve aan chronische pijn of geestelijk lijden).
→ Zieken vaak niet ongelukkiger dan gezonden.
→ Gezonden overschatten sterk het verlies aan geluk door ziekte.

Persoonlijke vrijheid:

Kwaliteit van de overheid.
Natuur verkennen.

Gezondheid en geluk

Gezonde mensen zijn over het algemeen niet gelukkiger dan zieke mensen.
Optimistische mensen zijn over het algemeen gezonder dan eerder pessimistische mensen.
Geluk is meer dan subjectief welbevinden (filo), maar subjectief welbevinden is wel een belangrijke component van geluk (ec.).
Mensen niet per se gelukkig willen maken tegen hun zin (ec.), al weet je zeker dat je mensen ongelukkig maakt door hen in alles hun zin te geven (filo).

Geluk en zinvolheid

Zin van het leven hangt samen met vermogen om een band te leggen tussen ons eigen beperkte bestaan en iets dat veel groter is dan onszelf.
Transcendentie: verbondenheid met God of met kosmos, engagement voor een goede zaak of voor een concrete andere persoon.
Tegen stoïcisme: wie de emotionele dieptepunten van het bestaan wil vermijden elimineert ook de hoogtepunten.

Wat maakt ons gelukkig?

50% genetisch bepaald, 10% door omstandigheden en 40% heb je zelf in de hand.
Relaties.
Omgaan met verdriet.
Zorg voor anderen.
Blijf bewegen en eet gezond.
Plaats je leven in een groter geheel.
Waar ben je goed in?
Positief: optimisme, mindfull en dankbaarheid.
Vind je flow.
Gratis geluk.

Besluit: Wat is geluk?

Is een mens is gelukkig als hij zelf oordeelt dat hij dat is?

Geluk als een activiteit: geluk van verzamelaar ligt in moeizame opbouw van zijn verzameling.
Intrinsieke motivatie.
Nood aan authentieke erkenning door (minstens enkele) anderen: mijn geluk hangt niet alleen af van mijn goed gevoel!
Integratie van dimensie van sterfelijkheid.
Deelname aan zinvolle activiteiten.

Voeding

Vroeger

Homo Sapiens 2,5 miljoen jaar: jager/verzamelaar → vooral vetten en eiwitten, vlees, vezelrijke groenten en fruit.
Vanaf 10.000 jaar geleden:
Telen van granen: hoge opbrengsten + lange bewaartijd.
Maïs, haver, tarwe, gerst, rijst etc.
Dieren domesticeren.
→ Ontstaan van dorpen en andere beroepen.
Problemen:
- Grote en kleine oogsten: onzekerheid.
- Hygiene: veel infectieziekten!
Onderzoek naar mummies: veel kankergezwellen en verstopte aders!

Na WO II

Granen, suikerbieten, maïs, etc.
Betere geselecteerde zaden.
Betere mechanisatie, irrigatie, kunstmest en de komst van de pesticiden.
Voedsel werd daardoor steeds goedkoper.
Voedseladviezen opgesteld door ministerie van landbouw!!
Vooral productie van VET en SUIKER.
→ Na WO II: besteding van het inkomen aan voedsel: 50% van het gezinsinkomen.
→ Nu: nog slechts 11%.

Sociaal-economische gevolgen

Van productie naar diensteneconomie.
Van éénverdieners naar tweeverdieners (vrouwen!).
Lonen verdubbelen.
Kloof tussen rijken en armen wordt groter.
Huizenprijzen stijgen van 60.000 (1982) tot 250.000 (2008).
→ Noodzaak om met twee te werken.

Gevolgen voor voeding

Klassieke rolpatronen niet meer standaard.
Het op vaste tijdstippen samen eten van verse zelfgekookte maaltijden is niet meer de standaard.
Voorkeur voor snel op te warmen maaltijden (magnetron).
Natuurlijke voedingsmiddelen worden vervangen door in de fabriek bewerkt voedsel.
Naar het restaurant: USA in 1955: 15%, nu: 50%.
Samenstelling van deze bewerkte voeding : weinig groenten, weinig gezonde vetten, veel snel verteerbare koolhydraten, veel zout, suikerhoudende frisdranken.
70% bewerkt voedsel in supermarkten.
Tandbederf en welvaartsziekten.

De onzekerheid over vetten

Gemanipuleerde onderzoeksresultaten, fraude in onderzoek.
Onderzoek: Kearns C., Schmidt L., Glantz S., Sugar industry and coronary heart disease research: a historical analysis of internal industry documents, Jama international Med. (2016).
→ Jaren 60 en 70: onderzoek verzonnen en gemanipuleerd tegen betaling van de voedingsindustrie (Harvard!). Doel: vetten en cholesterol de schuld geven van het ontstaan van hart- en vaatziekten, waardoor de industrie de trend kon neerzetten (veel winst) naar 'light', 'mager', 'halfvol' en 'vetvrij' met hierin meestal weinig vetten, maar veel koolhydraten (suikers). Deze kijkwijze is nu nog steeds stevig ingeburgerd!

Gevolgen onderzoek

Het onderzoek van Keys werd gebruikt als beleidskeuze door de overheden, artsen, diëtisten en ook de WHO. Het doel was het aantal hart- en vaatziekten terug te dringen.
De consumptie van koolhydraten nam hand over hand toe.
Het ter beschikking zijn van HFCS (High Fructose Corn Syrup) zorgde voor goedkope frisdranken.
De gemiddelde Amerikaan haalt nu ongeveer 25% van zijn caloriebehoefte uit frisdranken.
In plaats van afname zag men een stijgende tendens voor hart- en vaatziekten.
Tweederde van de Amerikanen hebben overgewicht.
Ook in België en Nederland hebben we steeds meer obese mensen.
Overal waar het Westerse voedingspatroon wordt overgenomen zien we een toename van welvaartsziekten (voorbeelden: Mexico, China, India, Midden-Oosten en recent zien we dat zelfs in Zuid-Korea, een land dat heel lang vasthield aan zijn eigen voedingstradities).
Recent is de VS zijn beleid wat gewijzigd: meer natuurlijke vetten consumeren. België? Nederland?

Cholesterol

HDL en LDL.
Een essentiële bouwsteen in ons lichaam.
Totale hoeveelheid cholesterol heeft nauwelijks met voeding te maken.
Controle over je cholesterol:
• Meer lichaamsbeweging.
• Onbewerkt voedsel.
• Weinig of geen frisdranken.
• Vermijden van transvetten.

Omega 3 vetzuren

Omega 3 is een essentieel vetzuur: enkel via de voeding te bekomen.
Omega 3 eten wij in het algemeen te weinig.
Uit onderzoek blijkt: omega 3 geeft een lagere kans op hart-en vaatziekten, borstkanker, depressie en dementie.
Als je weinig vis eet kan je voedingssupplementen nemen, gewoonlijk in de vorm van gelatinecapsules met visolie.

Omega 6

Omega 6 is een essentieel vetzuur waarvan we er in onze samenleving te veel consumeren. Dit geeft een hoger risico op allerlei ziekten.
Teveel Omega 6 kunnen we vermijden door:
• Voor scharrelzuivel- en vee te kiezen.
• Vis en noten.
• Uitkijken bij aankoop van margarines, kijk naar de verpakking!
• Hoe minder omega 6 t.o.v. omega 3, des te beter.

Transvetten

Nobelprijs 1912: vloeibare plantaardige vetten konden wetenschappers omzetten in vaste transvetten en waren de margarines geboren.
Wordt gebruikt in diverse soorten voeding: bewerkt voedsel, kant- en klare maaltijden, worsten, sauzen, snacks, koekjes, cakes, snoep etc.
Voordeel: ze blijven lang goed zonder tekenen van bederf, winstmarge producent stijgt.
Nadeel: Heel ongunstig voor de gezondheid, bijvoorbeeld 20% meer kans op hart- en vaatziekten.
VS: plannen om de industriële transvetten volledig te verbieden.

Margarines

Vroeger: veel transvetten (hart- en vaatziekten risico +++).
Hoger risico dan bij verzadigde vetten (roomboter).
Vraagtekens rond LINOLZUUR.
Halvarines en lightmargarines: gemanipuleerde voedingsmiddelen.
Gunstige evolutie = vervangen linolzuur door omega 3 vetzuren.
Ongunstige evolutie = toevoeging van sterolen om de cholesterol te verlagen.
Advies: vermijd gemanipuleerde boter, gebruik olijfolie en roomboter!

Ontsuikeren

Industrieel voedsel: vol suiker omdat we dat lekker vinden.
Suiker draagt bij tot diabetes, kanker, hart- en vaatziekten en overgewicht.
Verse producten bevatten zelden ongezonde suikers (bijvoorbeeld fruit).
Vermijd ook honing en kunstmatige zoetstoffen.
Koolhydraten: lange ketens aardappelen, rijst, granen, fruit etc.
Suiker = korte ketens.
Nederlanders eten 5x meer suiker dan geadviseerd door de WHO.

Glycaemische index

Lage glycaemisch index:

Fruit: vezel structuur houdt suikers vast en die komen langzaam los in de darmen.
Vruchtensap: wél hoge index omdat er geen vezelstructuur meer is, dus heel ongezond → kies voor versgeperst fruitsap mét vezels.
Honing heeft ten onrechte een gezond imago.
Onderzoek naar zoetjes loopt nog, maar het lijkt erop dat ze ons aanzetten tot meer hang naar suiker achteraf.
Combineer koolhydraatproducten met vezels (groenten); dit vertraagt de opname.
Ontbijtgranen = geconcentreerde koolhydraatbommen!!

Gezond ontbijt

Eitje.
Volle yoghurt met vers fruit.
Havermout.
Volgranen brood met kaas of pindakaas.

Vezels

Langzame en gelijkmatige vertering.
Sneller verzadigingsgevoel → lichaamsgewicht.
Groenten, fruit, zilvervliesrijst, volkorenbroden etc.
Zemelen toevoegen aan ongezonde voeding helpt slechts gedeeltelijk.

Eiwitten

Eiwitleverancier → aminozuren.
Beperk vlees, want relatie met kanker en hart- en vaatziekten.
Wit vlees van gevogelte heeft de voorkeur.
Vis, vooral vette vis (Makreel, Ansjovis, Sardientjes, Zalm, Haring).
Eiwitten kunnen perfect en hoogwaardig geleverd worden door groenten → topsporters.

Multivitaminen: het fabeltje

Het innemen van multivitaminepreparaten vergroot eerder de kans op sterfte en ook de kans op hart- en vaatziekten en kanker.
Alternatief: het innemen van groenten en fruit met natuurlijke multivitaminen, die aantoonbaar wel gezond zijn.
Nog een aanname ontkracht: vitamine C helpt NIET bij een griep of verkoudheid.

Vitamine D: het zonnetje onder de vitaminen

Belangrijk voor heel wat processen in je lichaam: calcium opname → botvorming (Engelse ziekte).
Tekorten doen de kans op ziekten stijgen.
Vitamine D supplementen.
Blootstelling van de huid aan de zon.
Hoe noordelijker men woont, stijgt de kans op kanker.
Lage vitamine D spiegel = 5x meer kans op borstkanker.

Enkele producten en hun effecten

Koffie en thee: optimum ligt rond vijf koppen = gezond.
Chocolade: > 70% Cacao = gezond.
Frisdranken: hoge onnatuurlijke suikers = ongezond.
Light frisdranken: hersenverwarring = ongezond.
Rood vlees: beperken, relatie met kanker.
Fruit en groenten: verschillende soorten afwisselen = gezond.
Alcohol: matig gebruik, 1 a 2 eenheden per dag = gezond?
Roken: 3x dodelijker dan Russische Roulette.

Eet Gezond (mening van het Voedingscentrum)

Groente en fruit.
Volkoren brood, (ontbijt)granen, aardappelen, volkoren pasta, peulvruchten, noten.
Mager of halfvol zuivel, vlees, vis, ei en vleesvervangers.
Vetten en olie.
Dranken: water, thee, melk, (filter)koffie.

Foodwatch

Blue Band Goede Start! Witbrood. Heeft absoluut niet dezelfde gezondheidseffecten wat betreft vezels als volkorenbrood. Het is dus geen gelijkwaardige vervanger van volkorenbrood voor kinderen. Bevat bovendien chemisch behandelde houtvezels. Producent Unilever.
Crystal Clear Shine Cranberry Vlierbloesem. Een duur marketing-watertje met slechts 1/100ste theelepel cranberry. Dat vrouwen zouden gaan 'stralen' van Aloë Vera is niet gebleken. Producent Heineken.
Nestlé Fruitflesje Aardbei-Peer. Twee keer zo duur als standaard opvolgmelk en vijf keer zo duur als gewone melk. Voor kinderen van 12 tot 36 maanden is opvolgmelk overbodig. Het fruit moet je met een vergrootglas zoeken. Producent Nestlé.
Liga Fruitkick eXtra Framboos. De '46% fruitvulling' bestaat voor het grootste deel uit dikmakende glucose-fructosestroop. Nep zijn ook de voedingsvezels die er aan toe zijn gevoegd. Deze reep bevat evenveel suiker als zijn soortgenoten en is dus helemaal niet 'extra verantwoord'. Producent Liga.
Honig Limburgse Asperge-crèmesoep. Slechts een vingerkootje (7,5 gram) aspergepoeder voor anderhalve liter soep, aangevuld met kunstmatige aroma's en smaakstoffen. Exact dezelfde samenstelling werd eerder verkocht als 'Franse Asperge-crèmesoep'. Producent Honig.

'Fabrikanten liegen er stevig op los over hun producten. Als we ze naar de leugens vragen, dan zwijgen ze, verschuilen zich achter de wet of achter het 'geheim van de kok'. Alleen consumenten kunnen voedselproducenten dwingen om te stoppen met neppen en foppen. 'Ons gezamenlijke doel is eerlijke en betrouwbare informatie voor de consument over ons eten en drinken.' (Directeur Foodwatch).

Michael Pollan

Eet écht eten, niet te veel, vooral planten!
Eet alleen dieren die zelf goed gegeten hebben!
Koop geen verpakkingen waar gezondheidsclaims op staan.
Eet alleen wat je (over)grootmoeder zou herkennen.
Eet zoveel junkfood als u wilt zolang u het maar zelf kookt.